2012/02/06

عەلاددینێ‌ شەهبەندەر.... ژ پەرتوكا من (شەڤێن چلەیی).... عبدالرحمن بامەرنی


دبێژن (شەهبەندەرێ‌) شامێ‌ كورەك هەبو  ناڤێ‌ وی عەلاددین بو، روژەكێ‌ عەلاددینی گوتە بابێ‌ خوە ئەز دێ‌ ڤێجارێ‌ دگەل بازرگانێن تە چمە كرین و فروتنا، هندی شەهبەندەری گوتێ‌ تو یێ‌ بچویكی و تو روینە خارێ‌ و تە سەربور نینن، بەلێ‌ عەلاددین هەر یێ‌ رژد بو كو بڤێ‌ چەندێ‌ راببیت و تا روژەكێ‌ مەزنێ‌ بازرگانا (محەمەدێ‌ فەنان) بازرگانیا خوە درست كرین و شەهبەندەری ژی دەوارێن عەلاددینی بو دانە باركرن و شیرەت لێكرن و كرە دبن چاڤدێرییا محەمەد فەنانی ڤە، كاروانیا دا رێ‌ و نێزیكی بەغدا بون و دەوارێن خوە و بازرگانیا خوە ل نێزیك بەغدا دانان و گوتنە ئێك ئەم دێ‌ ئەڤ شەڤە لڤێرە دانین و تا سپێدێ‌ دچینە ناڤ باژێرێ‌ بەغدایێ‌. 

دەنگ و باسێن دنانا ڤێ‌ بازرگانیەتێ‌ ل نێزیك، بەغدا گەهشتنە سەیدوی و سەید و  سەرلەشكەرە و خەلكی ژی دشەلینیت، سەیدوی  زەلامێن خوە دانانە دویڤ خوە ب سەر ڤی بازرگانیەتی دا گرتن بو شەلاندنێ‌، دەما چاڤێ‌ محەمەد فەنانی ب سەیدوی كەتی زانی كو ئەو دەست بەتال ژوان ڤە نابیت، رابو ب پێش ڤەچوو و گوتێ‌ سەیدو ئەز دێ‌ بو تە وەك خەراج (پێنج هزار زێرا) ژ بازرگانا خرڤەكەم، سەیدوی دەستێ‌ خوە دا شیرێ‌ خوە و دسینگی راكر و د پشتا وی دەرئێخست، سەیدوی دەنگ ل زەلامێن خوە راكر و گوتێ‌ هەمیان بكوژن و كەسەك ژێ‌ نە مینتە ساخ، زەلامێن وی ژی بناڤ بازرگانا كەتن و ڤی بكوژە و یێدی بكوژە و عەلاددین شیا خوە دبن هندەك تشتان ڤە ڤەشێریت و كەسێ‌ نەدیت، پشتی هەمی كوشتین و ئەو مالیەت هەمی راكرین و بو سەیدوی ئیناین، سەیدوی گوتە دوو كەسان  هەرن باش سەحكەنێ‌، نەكە ئێكی خوە ڤەشارت بیت و نە هاتبیتە كوشتن،  پاشی بێژتە (هارون رەشیدی) و هینگێ‌ ئەم هەمی دێ‌ هێینە كوشتنێ‌. دوو زەلام چوون سەحكەنێ‌ ڤە و هندی گەریان كەس نە دیت و گوتنە ئێك كو سەیدوی بڤێ‌ رێكێ‌ دڤێت وی مالیەتێ‌ خرەكێ‌ بو خوە بتنێ‌ ببەت و زڤرینە دەف سەیدوی ڤە و گوتێ‌ مە كەس نەدیت و كەس نەمایە ساخ.
  سەیدوی گوتێ‌ هەوە باش لێنەگەریایە و هەر گاڤا كەسەك مابیت ئەڤە ئەم هەمی بدەستێن هارون رەشیدی هاتین كوشتن، گوتی ئەز بخوە دێ‌ چم سەحكەمێ‌ و هین هەرن مالیەتی ببەن، سەیدو زڤری ڤە و هندێ‌ گەریا كەس نەدیت و وەك كتكان چاوا خوە لبەر مشكان دڤەنیسینن، دناڤبەینەكێدا عەلاددینی گوهێن خوە ڤەچنین و چ پێژن گوهـ لێنەبون، ژ جهێ‌ خوە دەركەت و چاڤێ‌ سەیدوی ڤێكەت و گوتی ما من نەگوت نوكە هەر كەسەك مایە و نە هاتیە كوشتن، دەست دا رما خوە و قەست كرێ‌، عەلاددین رەڤی و دەڤ و دەڤ بعەردی كەت و سەیدوی رما خوە داوەشاندێ‌ و سەرێ‌ رما وی ب بەرەكی كەت و رما وی ڤە پەشی ڤە و هات بسینگێ‌ وی كەت و سەیدو دجهـ دا كوشت.
عەلاددین پشتی ژ دەستێن سەیدوی رزگار بوی و ما بەرێخوە دا جلكێن خوە كو ژ خوینێ‌ یێن سور بوین، رابو جلكێن خوە دسەر خوە دا ئینان و رویس قەستا مزگەفتێ‌ كر و چوو خوە دناڤ چەند حێسیلێن مزگەفتێ‌ دا ڤەشارت، دیت كو ئەڤە مەلا هات و پاشی زەلامەك یێ‌ ددویف رادهێت و گوتێ‌ مەلا تە چ رێك بو من دیتن (كچا مەلای یا لدەف زەلامی و یا بەردای و مەلای گوتێ‌ دڤێَت ئەو ژن ل كەسەكێ‌ دی بهێتە مەهر كرن دا تو بشێی لخو بزڤرینی ڤە لدویڤ شریعەتی)، مەلای گوتێ‌ مانێ‌ تە ژنكا خوە یا بەردای و دڤێت ئێك وێ‌ ژنكێ‌ مەهر بكەت و نەختێ‌ وێ‌ سێ‌ سەد زێرن و هەر گاڤا وی زەلامی دماوێ‌ سێ‌ روژان دا نەختێ‌ وێ‌ سێ‌ سەد زێر ئینان، دێ‌ ئەو ژنك بو وی بیت و هەر گاڤا نەشیا نەختێ‌ وێ‌ بینیت، وی دەمی دێ‌ ژنكێ‌ بەردەت و دێ‌ پاشی هینگێ‌ شێین لتە مەهر كەین.
چاڤێ‌ وی  زەلامی ب عەلاددینی كەفت و دیت كو زەلامەكی یا خو  دناڤ حێسیلا را ڤەشارتی و دیتن كو یێ‌ بیانی یە و نە خەلكێ‌ ڤی باژێری یە و یێ‌ بێ‌ سەروبەر و هەژارە، وی زەلامی گوتە مەلای هەما ئەم دێ‌ لڤی مەهر كەین و ئەو هەر نەشێت سێ‌ سەد زێرا دسێ‌ روژان دا خرڤەكەت و یێ‌ غەریبە و نە خەلكێ‌ ڤێ‌ دەڤەرێ‌ یە ژی، ئەڤ سوحبەتە بو عەلاددینی كرن و گوتێ‌ پشتی سێ‌ روژا دێ‌ ژنكێ‌ بەردەی و دێ‌ ئەز بیست زێرا ژی دەمە تە.
عەلاددینی ئەڤ سوحبەتە ژ دەڤێ‌ وان گوهلێ‌ بو و رازیبونا خوە دیاركر و مەلای كچا خوە كو وی زەلامی بەردا بو ل عەلادینی مەهر كر و ب شەڤێ‌ چاڤێ‌ كچا مەلای  ب عەلاددینی كەفت، ئەڤ لاوێ‌ هوسایێ‌ دەلال و نە بدلەكی و ب سەد دلان دلێ‌ وێ‌ كەفتێ‌ و ددلێ‌ خوە دا گوت ئها بلا مروڤ شوی بكەسەكێ‌ هوسا بكەت، زانی ژی كو لدویڤ سەروبەرێن وی نەشێت سێ‌ سەد زێرا نەختێ‌ وێ‌ خرڤەكەت و دێ‌ ژێ‌ هێتە بەردان، ئینا ددلێ‌ خوە دا گوت پا ئەز هەرناهێلم تو نزیكی نڤینا من ببی و رابو دەست دا تەمبویرا خوە و دەنگێ‌ وێ‌ ژی گەلەك یێ‌ خوەش بو، تومبویر لێدا و سترانێن خەمگین گوتن.
(هارون رەشید) و (جەعفەرێ‌ بەرمەكی) هەردووكا جلكێن بابە دەروێشا یێن كرین بەرخوە و یێن بناڤ باژێری كەتین كا چ هەیە و چ نینە، گوهێ‌ خوە ددەنێ‌ كو دەنگێ‌ هندەك سترانێن خەمگین بدەنگێ‌ ژنەكێ‌ یێ‌ ژ مالەكێ‌ دهێت و مروڤی هەر دڤێت گوهێ‌ خوە بدەتی، هارون رەشیدی گوتە جەعفەرێ‌ بەرمەكی دا بچینە ڤێ‌ مالێ‌ و گوهێ‌ خو بدەینە ڤی دەنگی و ل دەرگەهی دان و گوتێ‌ هین كینە گوتێ‌ ئەم بابە دەروێشین، كچا مەلای  گوتێ‌ بابە دەروێش دئازادن و وەرنە دژوورڤە. روینشتنە خارێ‌ و كچك هەر یا سترانێن خوە دبێژیت و هارون رەشیدی گوتە جەعفەرێ‌ بەرمەكی تو پسیاران ژ كوركی بكە و ئەز دێ‌ گوهێ‌ خو دەمە ڤان سترانان و ئەڤ سترانە دخەمگینن و هەمی ژی ژ دلەكێ‌ تژی عەشقن.
 جەعفەری دەست هاڤێتە پسیاران ژ عەلاددینی كرن و عەلاددینی چیروكا خو هەمی بو جەعفەری گوت تا چوویە دمزگەفتێ‌ ڤە و چیروكا ڤێ‌ ژنكێ‌ و بەردانا وێ‌ بو هاتە گوتن و ئەڤ ژنكە لوی هاتیە مەهركرن و گوتیێ‌ ئەگەر سێ‌ سەد زێرا دسێ‌ روژان دا وەك نەختێ‌ وێ‌ بو پەیدا نەكەت، دێ‌ ژێ‌ هێتە بەردان و ژبەر هندێ‌ هەدوو دخەمگینن. 
دەما دەركەتین هارون رەشیدی گوتێ‌ ئێ‌ وی كورە جەحێلی چ گوت، تە نەزانی كا وێ‌ ژنكێ‌ بوچی ئەو سترانێن تژی عەشق و خەمگین دگوتن و ئاخفتن ژ كوركی ژی نەدهات و هەردوو هوسا دخەمگین، تو دزانی دلێ‌ من تا نوكە ژی ژبەر وان ناهێتە دەرێ‌. جەعفەرێ‌ بەرمەكی ژی چیروكا وی هەی بو گوت و دلێ‌ هارون رەشیدی گەلەك ما پێڤە و گوتی ئەز دێ‌ سێ‌ سەد زێرا و سێ‌ حێشترا دەمێ‌ و جەعفەرێ‌ بەرمەكی ژی گوتێ‌ ئەز دێ‌ دوو سەد زێرا و دوو حێشترا دەمێ‌ و چوونە قەسرا خوە و سپێدێ‌ زوی ل سەر زمانێ‌ شەهبەندەرێ‌ شامێ‌ كاغەزەك نڤیسی و دا دەستێ‌ كەسەكی و گوتێ‌ ڤێ‌ كاغەزێ‌ و ڤان تشتان بگەهینە عەلاددینی، دەما ئەو خلام هاتی و كچا مەلای بو دەرگەهـ ڤەكری و كاغەز ژێ‌ وەرگرتی و زێر و حێشتر بو ئیناین، كەیفا وان گەلەك هات و كچا مەلای شنوی خوە د عەلاددینی وەركر و رابو سێ‌ سەد زێر برن و چوو دریا مزگەفتێ‌ دا و بابێ‌ وێ‌ یێ‌ مەلا هات و كچكێ‌ گوتێ‌ ئەڤە نەختێ‌ من. شنوی كچا مەلای مالا خوە ژ مسك و عەمبەران رەشاند و كەیفا هەردووكان هات و دەست دا سترانێن كەیف و خوشیێ‌.
 جارەكا دی هارون رەشید  و جەعفەرێ‌ بەرمەكی جلكێن بابە دەروێشا كربونە بەرخوە لناڤ باژێری دگەریان، هاتنە نێزیك مالا  عەلاددینی و گوهێ‌ خوە ددەنێ‌ كو بدەنگەكێ‌ خوەشتر سترانێن كەیف و خوەشیێ‌ یێ‌ ب سەر خانی ڤە دچن، ل دەرگەهی دان و گوتنێ‌ ئەو كیە، گوتێ‌ ئەم بابە دەروێشین گوتێ‌ دەروێش دئازادن و دەرگەهـ بو ڤەكرن و هاتنە دژوور ڤە و روینشتن و كچك هەر یا سترانێن خوە دبێژیت و دناڤبەینەكێدا هەر سێ‌ رابونە داوەتێ‌، هارون رەشیدی گوتە كچكێ‌ خوشتر بێژە و عەلاددینی لێ‌ حەیتاند و گوتێ‌ خوە بێدەنگ بكە، یا بكەیفا خوە یە وێ‌ چاوا بڤێت دێ‌ وەسا سترانێن خوە بێژیت، هارون رەشید ژڤێ‌ گوتنا عەلاددینی زەڤەر بو و چوو ژ دەرڤە دەست ئاڤەكێ‌، جەعفەر بەرمەكی گوتە عەلاددینی تە چاوا وە گوتێ‌ و ما تو نزانی ئەو هارون رەشیدە و دێ‌ تە كوژیت، ڤێجا خو درێكا وی دا درێژ كە و بخو داخازا لێبورینێ‌ ژێ‌ بكە، هارون رەشید هات و عەلاددینی بخو داخازا لێبورینێ‌ ژێكر و هارون رەشیدی گوتێ‌ من تو عەفوكری و خاترا خوە ژێك خاستن و چوون.
كچا مەلای گوتە عەلاددینی ئەڤ خوشیا بو مە پەیدا بوی دێ‌ هارون رەشید ژ مە وەرگریتە ڤە و گەلەك بخەم كەتن، وان هندد دیتن كو دوو ئێلچیا ل دەرگەهی دان و گوتنێ‌ كو هارون رەشیدی یا گوتی بلا بهێت، عەلاددین ژی گەلەك ژ خوە ترسیا و دەما گەهشتی، هارون رەشیدی گوتێ‌ بابێ‌ تە ل شامێ‌ چ كار دكر، عەلاددینی گوتێ‌ كو شەهبەندەر بو و هارون رەشیدی گوتێ‌ ژ نوكە وێڤە تو شەهبەندەرێ‌ منی و ما ل سەر وی كاری تا دەمەكێ‌ درێژ و روژەكێ‌ هارون رەشیدی پسیار ژ جەعفەرێ‌ بەرمەكی كر و گوتێ‌ چ دەنگ و باسێن عەلاددینی هەنە، گوتێ‌ كو ژنكا وی یا مری و حالێ‌ وی گەلەك یێ‌ نەخوش بوی پشتی مرنا وێ‌. 
هارون رەشیدی گوتێ‌ هەرە بو جاریەكا گەلەك جان بكرە و ئەو ژی چوو بازارێ‌ فروتنا جارییا كو لوی سەر دەمی ناڤ و دەنگێن جاریێن خراسانێ‌ ژ هەمیا پتر دچوون، دەما پسیارا جاریا هاتیە كرن كا چ جاریێن جان ل بازاری هەنە، گوتنێ‌ كو جاریەكا گەلەك جان یا ژ خراسانێ‌ هاتی و جەعفەری پسیارا كرینا وێ‌ كر و حاكمی ژی بو كورێ‌ خوە پسیارا جاریەكێ‌ دكر و ئەو و جەعفەرێ‌ بەرمەكی كەتنە ل سەر ئێك زێدەكرنێ‌ تا ئەو جاری گەهشتیە هزار زێران، دەما حاكمی زانی كو ئەو جاری بو جەعفەرێ‌ بەرمەكی یە و خوە ژ خلامێن خوە زەڤر كر و گوتێ‌ ما هەوە دڤێت هین من و رزقێ‌ عەیالێ‌ من بدەنە براندنێ‌ و خو ژ كرینا وێ‌ جاریێ‌ ڤەكێشا. 
جەعفەرێ‌ بەرمەكی ئەو جاری كری و ئینا دەف هارون رەشیدی و گوتێ‌ كو من بهزار دیناران یا كری، هارون رەشیدی گوتێ‌ كا بینە دا سەحكەمێ‌ كا لدویڤ وێ‌ جانیێ‌ یە یان نە و دەما ژ سەر چاڤێن وێ‌ راكرین و سەرودێمێ‌ وێ‌ دیتین، كو گەلەك یا جانە و بەركەتی یە. رابون جابا عەلاددینی فرێكرن و ئەو جاری وەك دیاری دانێ‌، تا خودێ‌ كورەك ژ عەلاددینی دایە وێ‌ جاریێ‌ و ئەو كورك گەلەك ب عەلاددینی ڤە دچوو و خو دێ‌ بێژی كەرەكێ‌ سێڤێ‌ یە ژ وی.
كورێ‌ حاكمی ژبەر وێ‌ جاریێ‌ گەلەك بخەم كەتبو و دلمایی ببو، حاكمی گوتێ‌ كورێ‌ من دلێ‌ خو نەهێلە ئەز دێ‌ بو تە وێ‌ جاریێ‌ زڤرینم ڤە، رابو دوو گلولكێن ئاڤرمیشی ئینان و چنگال ئێخستنێ‌ و هاڤێتنە سەر شورها قەسرا هارون رەشیدی و پێڤە هەلچوو و چوو قاسا هارون رەشیدی شكاند و زێرێن وی كرنە دناڤ بوقچكەكێ‌ دا، دیت كو هندەك تزبیێن جان یێ‌ ل سەر دەرێ‌ خزینێ‌، ئەو ژی راكرن و هات ئەو زێر دبن فەرشەكی ڤە دناڤ خانیێ‌ عەلاددینی دا ڤەشارتن و روژا پاشتر بو دەنگ و دوور و هارون رەشید گەلەك شەپلی و قاسا وی یا هاتیە شكاندن و زێرێن وی یێن هاتینە دزین، گوت ئەگەر دزیێن من بهێنە كرن پا دێ‌ چاوا شێم مالیەتا خەلكی پارێزم. حەرەسێن خوە بناڤ باژێری ئێخستن و حاكمی گوتە هارون رەشیدی كو ئەز دێ‌ بو تە ددوو حەفتیان دا وی دزی ئاشكرا كەم، حاكمی دحەفتیا ئێكێ‌ دا مالا جەعفەرێ‌ بەرمەكی سەحكر و حەفتیا دوێ‌ هاتە مالا عەلاددینی و گوتە هندەك حەرەسا كا ڤی فەرشی راكەن و دیتن كو زێر هەمی دبوقچكەكێ‌ دانە و لبن وی فەرشی، هارون رەشیدی بریار دا كو عەلاددینی زیندان كەن و جارییا وی ژی دانە كورێ‌ حاكمی وەك دیاری.
دەما كورێ‌ حاكمی جاری بخو بری و وێ‌ شەڤێ‌ دا چیتە دەف،  گوتێ‌ تو نزیكی من نابی و هەر گاڤا تە خو نێزیكی من كر دێ‌ فنجانا ژەهرێ‌ ڤەخوم و فنجان دانا سەر دەستێ‌ خوە، كورێ‌ حاكمی گوتێ‌ پا ئەز دێ‌ تە كەمە خداما خداما و رابو قەید ئێخستە پێن وێ‌ و هێلا لناڤ خداما، عەلاددینی دوو دەستە برا  دناڤ زابتان دا هەنە و گوتنە عەلاددینی ئەم بو تە چ بكەین، عەلاددینی گوتێ‌ من ژ ڤێرە دەربێخن بەری هارون رەشید من سێدارە دەت. ئێكی ژوان عەلاددین ژ زیندانێ‌ دەرئێخست و برە حیجازێ‌ بو دكانەك لوێرێ‌ ڤەكر و گوتێ‌ لڤێرە بە تا روژەكێ‌ خودێ‌ بو تە دەرگەهەكی ڤەدكەت. هەڤالێ‌ وی یێ‌ دی چوو كەسەكێ‌ دی ئینان جهێ‌ عەلاددینی و دەما برین سێدارەداین، هارون رەشیدی گوتە جەعفەرێ‌ بەرمەكی تو دزانی دلێ‌ من ژبەر عەلاددینی ناهێتە دەر، ڤێجا من دڤێت ب سێدارێ‌ ژی ڤە ببینم، هارون رەشیدی بەرێخوە دا سێدارێ‌ و ئەو مروڤێ‌ پێڤە هاتیە خەندقاندن، هارون رەشیدی گوتی ئەڤە نە عەلاددینە و عەلاددین ژڤی كەسی كورت تر بو، گوتنێ‌ مانێ‌ دەما مروڤ بكنفی ڤە دهێنە سێدارەدان لەشێ‌ وان ژێك دهێتە كێشان و درێژتر خو یا دكەن، هارون رەشیدی گوتێ‌ دێ‌ باشە بەس ئەڤ مروڤە ژ عەلاددینی رەش ترە، جارەكا دی گوتنێ‌ مانێ‌ خوین دلەشێ‌ وان دا هشك دبیت و سەروچاڤێن وان رەش ددیار دكەن.
روژ هاتن و روژ چوون، كورێ‌ عەلاددینی یێ‌ مەزن بوی و حاكمی یێ‌ كریە كورێ‌ خوە دەما دگەل جاریا دەیكا وی بو كورێ‌ خوە برین، جارەكێ‌ یێ‌ دگەل حاكمی ل خارنگەهێ‌ و دیت كو هندەك تزبیێن جان یێ‌ ددەستێن حاكمی دا و ژێ‌ خاست كو وان تزبیا بدەتە ڤێ‌، حاكمی گوتێ‌ كو ئەڤ تزبیە زەلامان سێدارەددەن و ژنكان دكەنە خدامێن خداما و پێهنەك دانا كورێ‌ عەلاددینی و هاڤێتە ژ دەرڤە و بگریا ئێخست، دەما زابتێن دەستەبرایێ‌ عەلاددینی ئەو كور دیتین و یێ‌ دكەتە گری، بەرێخوە دانێ‌ كو وەكی عەلاددینێ‌ هەڤالێ‌ وانە و و گوتێ‌ تو بو دكەیە گری و چیروكا خوە و وان تزبیا بو گوت،  گوتنە ئێك و دوو خودێ‌ چ تشتا بەرزە ناكەت و ئەو تزبی یێن هارون رەشیدی نە و چوون ئەڤ خەبەرە گەهاندنە هارون رەشیدی و شنوی چوون عەلاددین ئیناو و جارییا وی ژناڤ خدامان بو زڤراندە ڤە و باش كارێ‌ وێ‌ كرن و هارون رەشیدی پتر حەژ عەلاددینی كر و پتر قەدر دایێ‌.

تێبینی:
ئەڤ چیروكە هاتیە وەرگرتن ژ زاردەڤێ‌ (عبدالرحمن عەبدوللا) یێ‌ بەرنیاس ب عەبدوللایێ‌ كەهرەبای، ئاكنجیێ‌ دەڤەردارییا زاخویە و ژدایكبویێ‌ 1954 ێ‌ یە و خاندەڤایە و هەر وەكو دبێژیت كو ئەڤ چیروكە هەر ژ زاروكینیا خوە ژ زاردەڤێ‌ بابێ‌ خو وەرگرتیە، نوكە كارێ‌ كارەبایێ‌ ل زاخو دكەت. 

ليست هناك تعليقات: